Ból głowy - dolegliwość, która może sygnalizować poważne schorzenia

Ból głowy to jedna z najczęstszych dolegliwości. Może być przejściowy i łagodny, ale także silny, przewlekły i znacząco ograniczający codzienne funkcjonowanie. Choć często nie stanowi poważnego zagrożenia, ból głowy może być objawem poważnych chorób, dlatego nie należy go lekceważyć.

Ból głowy to nie zawsze błahostka. Choć często wynika ze stresu czy zmęczenia lecz może być również objawem poważnej choroby. Ważne jest, by zwrócić uwagę na lokalizację, charakter i towarzyszące objawy. Przy częstych lub intensywnych bólach warto skonsultować się z lekarzem, by wykluczyć niebezpieczne przyczyny i dobrać skuteczne leczenie.

Rodzaje bólu głowy: pierwotne i wtórne

Bóle głowy dzieli się na pierwotne i wtórne. Różnica między nimi jest kluczowa dla diagnozy i leczenia.

Pierwotne bóle głowy powstają na skutek nieprawidłowej aktywności chemicznej w mózgu, naczyń krwionośnych, nerwów lub mięśni w okolicy głowy i szyi. Do najważniejszych zaliczamy:

• Migrenę - silny, pulsujący ból, zazwyczaj po jednej stronie głowy, towarzyszą mu nudności, wymioty oraz nadwrażliwość na światło i dźwięki. Często poprzedza ją tzw. aura - zaburzenia wzrokowe (np. błyski światła).
• Napięciowy ból głowy - najpowszechniejszy typ. Odczuwany jako ucisk lub obręcz wokół głowy. Nie jest pulsujący, nie nasila się przy ruchu i nie towarzyszą mu objawy żołądkowe.
• Klasterowy ból głowy - bardzo intensywny, ostry ból, zwykle w okolicy oka. Trwa od 15 minut do 3 godzin i występuje w seriach (klasterach), często o tej samej porze dnia.

Wtórne bóle głowy są objawem innej choroby. Mogą sygnalizować poważne stany zdrowotne, takie jak:

• Nadciśnienie tętnicze - szczególnie przy gwałtownym wzroście ciśnienia; ból odczuwany jest najczęściej z tyłu głowy
• Infekcje - np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, grypa
• Urazy głowy - ból może pojawić się bezpośrednio po urazie lub z opóźnieniem
• Zapalenie zatok - ból w okolicy czoła, policzków, nosa, nasilający się przy pochylaniu głowy
• Guzy mózgu - ból głowy może być pierwszym objawem, szczególnie jeśli nasila się rano, towarzyszy mu wymioty i zaburzenia neurologiczne
• Zespół stawu skroniowo-żuchwowego - ból w okolicy uszu, szczęki, czasem promieniujący do głowy.

Lokalizacja bólu - co może oznaczać?

Wskazania gdzie boli głowa pomaga w wstępnym rozpoznaniu jego przyczyny:

• Ból z tyłu głowy (w potylicy) - często związany z nadciśnieniem lub napięciem mięśni karku, np. przy złej postawie.
• Ból po jednej stronie (np. z prawej lub lewej) - typowy dla migreny lub bólu klasterowego.
• Ból w skroniach - może wskazywać na migrenę, zapalenie zatok lub zespół stawu skroniowo-żuchwowego.
• Ból na czubku głowy - często wynika z napięciowego bólu głowy.
• Ból głowy po wysiłku fizycznym - może być spowodowany przekrwieniem mózgu; jeśli jest bardzo intensywny, może sygnalizować poważny problem (np. krwotok podpajęczynówkowy).

Przyczyny bólu głowy

Oprócz chorób, ból głowy może być wywołany czynnikami trybowymi:

• Stres i napięcie emocjonalne - najczęstsza przyczyna bólu napięciowego.
• Niedosypianie lub nadmierna senność - zaburzenia rytmu snu.
• Odwodnienie - niedobór płynów.
• Głód - niski poziom glukozy we krwi.
• Zła postawa ciała - zwłaszcza przy długim siedzeniu przy komputerze.
• Zmiana pogody - wahania ciśnienia atmosferycznego.
• Nadużywanie leków przeciwbólowych - prowadzi do tzw. przewlekłego bólu głowy związanego z nadużywaniem leków.

Kiedy należy udać się do lekarza?

Niektóre sygnały powinny zaniepokoić i wymagać natychmiastowej konsultacji medycznej:

• Nagły, bardzo silny ból głowy ("jak uderzenie w głowę").
• Ból głowy towarzyszący drgawkom, utracie przytomności, zaburzeniom mowy lub poruszania się.
• Ból nasilający się mimo przyjmowania leków.
• Pierwszy epizod bólu głowy po 50. roku życia.
• Ból głowy po urazie głowy.
• Ból głowy z gorączką, sztywnością karku – może wskazywać na zapalenie opon mózgowych.

Diagnostyka i leczenie

Diagnoza opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim, badaniu neurologicznym oraz – w razie potrzeby - badaniach obrazowych (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) i badaniach krwi.

Leczenie zależy od przyczyny:

• Migrena - leki przeciwbólowe, tryptany, leki profilaktyczne.
• Ból napięciowy - leki przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen), fizjoterapia, relaksacja.
• Ból spowodowany nadciśnieniem - kontrola ciśnienia, leki hipotensyjne.
• Zmiany trybu życia - regularny sen, zdrowa dieta, picie wody, unikanie stresu, ćwiczenia fizyczne.