Ochrona danych osobowych – prawo a rzeczywistość - Rozważania prawnicze

W dobie wszechobecnej cyfryzacji i powszechnego dostępu do Internetu nasze dane osobowe stały się cennym towarem. Codziennie pozostawiamy po sobie ślady – rejestrując się w serwisach internetowych, dokonując zakupów online, korzystając z mediów społecznościowych czy podpisując różnego rodzaju umowy. Nie zawsze jednak mamy świadomość, jakie konsekwencje niesie za sobą nieostrożne udostępnianie informacji o sobie i jak dalece prawo jest w stanie nas chronić.

Ochrona danych osobowych w Polsce i całej Unii Europejskiej opiera się przede wszystkim na przepisach ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych (RODO), które weszło w życie w 2018 roku. Jest to kluczowy akt prawny, który określa zasady przetwarzania danych, prawa osób, których dane dotyczą, a także obowiązki podmiotów je gromadzących. W teorii RODO gwarantuje każdemu obywatelowi szeroki wachlarz uprawnień – mamy prawo wiedzieć, kto i w jakim celu przetwarza nasze dane, a także możemy żądać ich poprawienia, ograniczenia przetwarzania czy całkowitego usunięcia. Jednak w praktyce ochrona danych osobowych nie zawsze jest tak skuteczna, jak mogłoby się wydawać.

Pomimo obowiązku informacyjnego, wiele firm i instytucji wciąż w sposób niewłaściwy informuje o przetwarzaniu danych. Często spotykamy się z sytuacją, w której podpisując umowę, zgadzamy się na przetwarzanie naszych danych w szerszym zakresie, niż jest to faktycznie konieczne. Wiele przedsiębiorstw wymusza na klientach zgodę na udostępnianie danych podmiotom trzecim, a klauzule informacyjne napisane są w sposób nieczytelny i niejednoznaczny. W efekcie nie zdajemy sobie sprawy, kto i do jakich celów może wykorzystywać nasze dane.

Problemem pozostaje również przechowywanie i zabezpieczanie danych przez firmy. Chociaż RODO nakłada na administratorów obowiązek stosowania odpowiednich środków ochrony, wciąż dochodzi do licznych wycieków danych, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji dla osób, których informacje znalazły się w niepowołanych rękach. Warto pamiętać, że zgodnie z przepisami firmy mają obowiązek zgłaszać naruszenia ochrony danych do Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO), a w niektórych przypadkach również bezpośrednio osobom poszkodowanym. Jednak zdarza się, że przedsiębiorstwa starają się tuszować takie incydenty, obawiając się wysokich kar finansowych, które mogą wynosić nawet do 20 milionów euro lub 4% rocznego obrotu firmy.

Świadomość prawna obywateli w zakresie ochrony danych osobowych wciąż pozostawia wiele do życzenia. Choć coraz więcej osób zaczyna zwracać uwagę na to, komu powierza swoje dane, to wciąż nie brakuje przypadków, w których lekkomyślność prowadzi do poważnych problemów. Kradzież tożsamości, wyłudzenia kredytów czy nadużycia w zakresie przetwarzania danych osobowych to realne zagrożenia, które wynikają nie tylko z działalności cyberprzestępców, ale także z braku skutecznego egzekwowania przepisów.

Jednym z kluczowych aspektów ochrony danych jest umiejętność dochodzenia swoich praw. Każdy obywatel ma prawo złożyć skargę do Urzędu Ochrony Danych Osobowych, jeśli uzna, że jego dane są przetwarzane niezgodnie z prawem. UODO ma uprawnienia do nakładania kar oraz do przeprowadzania kontroli, jednak nie zawsze jest w stanie skutecznie i szybko reagować na wszystkie zgłoszenia. W przypadku poważnych naruszeń można również dochodzić swoich praw na drodze sądowej, domagając się odszkodowania za szkody wynikające z niewłaściwego przetwarzania danych.

Kwestia ochrony danych osobowych to zatem nie tylko odpowiednie regulacje prawne, ale także ich skuteczna egzekucja oraz świadomość obywateli. O ile prawo daje nam narzędzia do ochrony naszych informacji, o tyle to od nas samych zależy, czy będziemy potrafili je wykorzystać. Ostatecznie bowiem to my sami jesteśmy pierwszą linią obrony przed nieuprawnionym wykorzystaniem naszych danych.

Bartosz Machul - Radca Prawny, Wiceprezes Mazowieckiej Izby Gospodarczej